Διάστρεμμα της ποδοκνημικής αρθρώσεως ονομάζεται η τραυματικά ρήξη (διατομή) διαφόρων συνδέσμων της άρθρωσης, αλλά χωρίς κάταγμα στα οστά. Ενίοτε όμως, ένα διάστρεμμα της ποδοκνημικής συνυπάρχει με κάταγμα οστού, οπότε πρόκειται για μικτή τραυματική βλάβη.

Τα τραυματικά διαστρέμματα της ποδοκνημικής είναι αρκετά συχνά και αποτελούν περίπου το 10% των τραυματισμών που αντιμετωπίζονται από ένα γιατρό. Οι συνδεσμικές κακώσεις στην ποδοκνημική είναι η συχνότερη αθλητική κάκωση αποτελώντας περίπου το 20% όλων των αθλητικών τραυματισμών ενώ σε μερικά αθλήματα ειδικά τα ομαδικά όπως το ποδόσφαιρο, το μπάσκετ, το βόλεϊ και το χάντμπολ το ποσοστό αυτό ανέρχεται στο 50%.

Ανατομία

Η ποδοκνημική άρθρωση σχηματίζεται από την συμβολή 3 οστών, το περιφερικό άκρο της κνήμης και της περόνης και τον αστράγαλο. Τα 3 αυτά οστά συγκρατούνται μεταξύ τους με μια σειρά συνδέσμων, οι οποίοι προστατεύουν την άρθρωση από ανώμαλες κινήσεις και τραυματισμούς.

Οι σύνδεσμοι είναι ελαστικοί στην κατασκευή τους και εφόσον διαταθούν μέσα στα όρια της ελαστικότητας τους επανέρχονται στο φυσιολογικό τους μήκος. Όταν όμως βίαια διαταθούν πέρα από την αντοχή τους, τότε μπορεί να υποστούν διάταση, μερική ή και ολική ρήξη των ινών τους.

Επιδημιολογία

Το διάστρεμμα της ποδοκνημικής αρθρώσεως είναι η συχνότερη στατιστικά τραυματική βλάβη του ανθρώπινου σώματος. Υπολογίζεται ότι το 100% των ανθρώπων κάποτε έχει ή θα υποστεί διάστρεμμα της ποδοκνημικής, και μάλιστα τουλάχιστον το 50% από αυτούς θα το υποστεί πολλές φορές και στα δύο πόδια. Στον ιατρό συνήθως απευθύνονται οι ασθενείς με δευτέρου ή τρίτου βαθμού διάστρεμμα και μάλιστα συνήθως με χρονική καθυστέρηση και αφού έχουν ήδη γίνει λανθασμένες ιατρικές ενέργειες.

Μηχανισμός κάκωσης

Τα  διαστρέμματα της ποδοκνημικής συμβαίνουν όταν το πόδι γυρίσει – περιστραφεί (έσω ή έξω) ή αναδιπλώσει πέρα από τα φυσιολογικά όρια της κίνησης και σε τέτοιο βαθμό που αναγκάζουν τους συνδέσμους να διαταθούν πέρα από το όριο της ελαστικότητάς τους. Αυτό μπορεί να συμβεί μετά από ένα παραπάτημα σε ανώμαλο έδαφος ή κατά την προσγείωση μετά από ένα άλμα. Ανάλογα με τη δύναμη της κάκωσης, τον μηχανισμό και το βαθμό της διάτασης μπορεί να τραυματιστεί ένας, δύο ή περισσότεροι σύνδεσμοι οι οποίοι μπορεί απλά να διαταθούν έως να υποστούν πλήρη ρήξη.

Έτσι, τα διαστρέμματα χωρίζονται σε:

1ου Βαθμού: απλή διάταση του συνδέσμου

2ου Βαθμού: μερική ρήξη των ινών του

3ου Βαθμού: πλήρης ρήξη του συνδέσμου που μπορεί να προκαλέσει πλήρη αστάθεια της άρθρωσης

Συμπτώματα

Η κλινική εικόνα των διαστρεμμάτων της ποδοκνημικής ποικίλει σε βαρύτητα ανάλογα με το στάδιο της βλάβης, αλλά και από το πόσο χρονικό διάστημα πέρασε από τον τραυματισμό. Η πιο απλή περίπτωση διαστρέμματος είναι να «γυρίσει» σε κάποιον το πόδι ελαφρά όταν περπατά και να συνεχίσει το βάδισμα ανενόχλητος, και η βαρύτερη περίπτωση είναι να γίνει ολική ρήξη ομάδας συνδέσμων με μεγάλο αιμάτωμα, που ενίοτε φτάνει τα 500ml. Ο ασθενής είναι είτε αθλητής που υφίσταται μια στροφική βλάβη στην ποδοκνημική άρθρωση, είτε εργαζόμενος, είτε ένας απλός βαδίζων. Η κλινική εικόνα περιλαμβάνει πόνο, οίδημα (πρήξιμο), αιμάτωμα, εκχυμώσεις, δυσκαμψία, και χωλότητα (ο ασθενής δεν μπορεί να βαδίσει εύκολα). Αστάθεια στην άρθρωση μπορεί να υπάρχει σε πλήρη ρήξη των συνδέσμων και γίνεται συνήθως αντιληπτή όταν έχουν υποχωρήσει τα οξέα συμπτώματα.

Διάγνωση

Η διάγνωση γίνεται από το ιστορικό της βλάβης και την κλινική εξέταση. Ο ασθενής παρουσιάζει ευαισθησία και οίδημα στην περιοχή του τραυματισμένου συνδέσμου. Ο έλεγχος με απλές ακτινογραφίες θα βοηθήσει στον αποκλεισμό κάποιου κατάγματος.

Στις περιπτώσεις εκείνες στις οποίες υπάρχει υποψία σοβαρής βλάβης -εκτεταμένης ρήξης ή υποψία ρήξης του αρθρικού χόνδρου- ο έλεγχος με μαγνητική τομογραφία, συνήθως σε δεύτερο χρόνο αφού έχουν υποχωρήσει τα οξέα συμπτώματα, θα βοηθήσει στην ακριβή διάγνωση.

Θεραπευτικές ενέργειες στο διάστρεμμα της ποδοκνημικής- Πρώτες βοήθειες στο χώρο του ατυχήματος

Η αρχική αντιμετώπιση ενός διαστρέμματος της ποδοκνημικής στον τόπο του ατυχήματος είναι η πλέον σημαντική παράμετρος στην αντιμετώπιση αυτών των κακώσεων. Εκεί γίνονται και τα πιο πολλά λάθη ή παραλείψεις. Εκεί χρειάζονται να διεκπεραιωθούν τρία βήματα στρατηγικής και να απαντηθούν τρία ερωτήματα:

  • Πρώτον, τι έχει ο ασθενής; Κάταγμα ή διάστρεμμα;
  • Δεύτερον, χρειάζεται διακοπή της άθλησης ή όχι;
  • Τρίτον, χρειάζεται γιατρός και ειδική θεραπεία ή όχι;

Εάν το πρόβλημα είναι σοβαρό, πρέπει να διακοπεί αμέσως η άθληση ή το περπάτημα και να τοποθετηθεί ελαστικός επίδεσμος συμπίεσης στην ποδοκνημική άρθρωση, καθώς και να βεβαιωθεί ότι δεν υπάρχει κάταγμα. Είναι απαραίτητη η κλινική εξέταση από ορθοπεδικό ή φυσίατρο. Εάν υπάρχει υποψία για κάταγμα, το πόδι δεν πρέπει να πατηθεί στο έδαφος μέχρι να βγει ακτινογραφία. Πίσω από ένα «αθώο» διάστρεμμα της ποδοκνημικής άρθρωσης, μπορεί να κρύβονται: κάταγμα περόνης, κάταγμα αστραγάλου, κάταγμα έσω σφυρού, κάταγμα ταρσού, κάταγμα μεταταρσίων, χόνδρινο κάταγμα μη ορατό σε ακτινογραφία, βλάβη του συζευκτικού χόνδρου στα παιδιά και τους εφήβους (βλάβες τύπου Salter), σημαντικές ρήξεις τενόντων ή συνδέσμων, κλπ. Ορισμένα από αυτά χρειάζονται χειρουργική αντιμετώπιση.

Θεραπεία

Συντηρητική Αντιμετώπιση

Η εξέταση από Ορθοπαιδικό Χειρουργό ή Φυσίατρο θα βοηθήσει στον προσδιορισμό της βαρύτητας της κάκωσης και τον αποκλεισμό κάποιου κατάγματος.

Τις πρώτες ώρες και μέρες μετά τον τραυματισμό η αντιμετώπιση επικεντρώνεται στην ανακούφιση από τα συμπτώματα και τον περιορισμό όσο είναι δυνατόν του οιδήματος.

  1. Παγοθεραπεία (με πάγο τυλιγμένο σε μια πετσέτα ή παγοκύστη) 3-4 φορές την ημέρα για 15-20 λεπτά. (Προσοχή: υπάρχει κίνδυνος εγκαύματος αν παραμείνει περισσότερη ώρα)
  2. Ανύψωση του ποδιού, ιδανικά πάνω από το επίπεδο της καρδιάς
  3. Επίδεση με ελαστικό επίδεσμο
  4. Ανάπαυση ανάλογα με τα συμπτώματα και βάδιση με υπομασχάλιες βακτηρίες.

Ανάλογα με τη βαρύτητα της κάκωσης μπορεί να χρειαστούν 3 – 6 εβδομάδες μέχρι να υποχωρήσουν τα συμπτώματα.

Στα διαστρέμματα 2ου και 3ου βαθμού, μπορεί να χρειαστεί αυστηρότερη ακινητοποίηση προκειμένου να επουλωθούν οι τραυματισμένοι σύνδεσμοι.

Η φυσικοθεραπεία και η πρώιμη κινητοποίηση θα βοηθήσουν στον περιορισμό των συμπτωμάτων στα αρχικά στάδια και στην προοδευτική επανένταξη στις δραστηριότητες με μεγαλύτερη ασφάλεια μετά την οξεία φάση. Ειδικά οι ασκήσεις ενδυνάμωσης ισορροπίας και ιδιοδεκτικότητας συμβάλλουν σημαντικά στην αποφυγή υποτροπών. Ο χρόνος πλήρους αποκατάστασης εξαρτάται από τη βαρύτητα της κάκωσης και μπορεί να διαρκέσει μέχρι και μερικούς μήνες.

Η αποκατάσταση των διαστρεμμάτων της ποδοκνημικής περνάει 3 φάσεις:

  • Η 1η Φάση (1η-2η εβδομάδα) περιλαμβάνει ανάπαυση, ανάρροπη θέση, προστασία από περαιτέρω βλάβη και μείωση των συμπτωμάτων με αναλγητική και αποιδηματική αγωγή
  • Η 2η Φάση περιλαμβάνει την αποκατάσταση του εύρους κίνησης, της μυϊκής ισχύος και της ελαστικότητας της άρθρωσης (διάρκειας συνήθως 1-3 εβδομάδες ανάλογα με τη βαρύτητα)
  • Η 3η Φάση περιλαμβάνει αρχικά την προοδευτική επανένταξη στις καθημερινές δραστηριότητες και αργότερα στις αθλητικές δραστηριότητες με ειδικές ασκήσεις που τροποποιούνται μερικώς ανάλογα με το άθλημα (διάρκεια από μερικές εβδομάδες μέχρι και λίγους μήνες).

Χειρουργική Αποκατάσταση

Σπάνια, σε βαριά διαστρέμματα 3ου βαθμού με ρήξη ενός ή και περισσότερων συνδέσμων ή περιπτώσεις στις οποίες έχει αποτύχει η συντηρητική αντιμετώπιση δημιουργώντας χρόνια αστάθεια καθώς και στις περιπτώσεις ενδοαρθρικής βλάβης, μπορεί να κριθεί απαραίτητη η χειρουργική αποκατάσταση.

Η χειρουργική αντιμετώπιση περιλαμβάνει:

  • Την αρθροσκόπηση της ποδοκνημικής για τον έλεγχο τυχών ενδοαρθρικών κακώσεων και την αντιμετώπιση τους.
  • Τη Συρραφή ή Ανακατασκευή των ραγέντων συνδέσμων.

Η χειρουργική αποκατάσταση ακολουθείται απαραίτητα από εξειδικευμένο πρόγραμμα αποκατάστασης.

Πρόληψη

Ο καλύτερος τρόπος για την αποφυγή διαστρεμμάτων και τον καθέξιν διαστρεμμάτων είναι η διατήρηση καλής μυϊκής ισχύος, μυϊκής ισορροπίας-ιδιοδεκτικότητας και ελαστικότητας των συνδέσμων.

  • Καλή προθέρμανση
  • Καλός αθλητικός εξοπλισμός (π.χ. υποδήματα)
  • Αποφυγή υπερκόπωσης (οι περισσότεροι τραυματισμοί συμβαίνουν όταν ο αθλητής είναι κουρασμένος).

Της Ειρήνης Κοντοπούλου MD, MSc, Φυσιάτρου – Υγιεινολόγου, Sport Medicine – Acupuncture Specialist, European Board Certified
www.cosmeticacupuncture.gr

Φωτογραφία: iStock/Getty Images/Ideal images