Δίαιτα… ποτέ ξανά

Αλήθεια, πόσες φορές έχετε προσπαθήσει να χάσετε βάρος ακολουθώντας μια δίαιτα, υποθερμιδική κατά βάση, μόνο και μόνο για να ανακαλύψετε ότι αργά ή γρήγορα έχετε επαναπροσλάβει όχι μόνο όλο το αρχικό σας βάρος αλλά και ίσως περισσότερο από αυτό; Έχετε ποτέ αναρωτηθεί γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί άραγε κυκλοφορούν κατά καιρούς τόσες «πετυχημένες» δίαιτες που ανεξάρτητα από τη μέθοδό τους, τελικά μας οδηγούν πίσω στην αφετηρία της προσπάθειας μας, μέσα σε 1-2 χρόνια; Ας πάρουμε τα πράγματα ένα – ένα.

Πρώτον και κύριον, το σώμα μας δεν είναι φτιαγμένο για να αδυνατίζει μόνιμα υπό συνθήκες υποσιτισμού. Καλώς ή κακώς, είμαστε προετοιμασμένοι, βιολογικά, να αντιστεκόμαστε στο απότομο αδυνάτισμα, καθώς το σωματικό λίπος θεωρείται από τον οργανισμό προσόν για την επιβίωση του. Μην ξεχνάτε ότι ως είδος επικρατήσαμε ως σήμερα αντιμετωπίζοντας λιμούς, πολέμους και γενικότερα μειωμένη πρόσβαση σε τροφή. Έτσι, όταν το σώμα αντιλαμβάνεται «έλλειψη τροφής» ενεργοποιεί άμεσα δεκάδες μηχανισμούς που έχουν ως σκοπό την αποφυγή απώλειας λιπώδους ιστού, μιας κι αυτός αποτελεί εξ ορισμού αποθήκη ενέργειας. Μερικοί από αυτούς είναι η μείωση των καύσεων μας, η χρήση άλλων υποστρωμάτων ενέργειας (π.χ. «καίμε» μυϊκό ιστό) και η αποδοτικότερη παροχή ενέργειας (κετογέννεση) από το ίδιο το σωματικό λίπος. Το αξιοσημείωτο είναι πως ο μεταβολισμός μας συνεχίζει και δρα περίπου με τον ίδιο τρόπο ωσότου καλυφθεί το χαμένο βάρος – ίσως και λίγο παραπάνω – ώστε να είναι ακόμα καλύτερα προετοιμασμένος για την επόμενη «εποχή των ισχνών αγελάδων».

Προσθέστε τώρα και το γεγονός ότι το μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα μιας αυστηρής δίαιτας στη διατροφικές μας συνήθειες είναι μάλλον επιβλαβές. Άλλωστε, η παρατεταμένη στέρηση μας αποδίδει το ρόλο ενός ελατηρίου ασφυκτικά συμπιεσμένου, που κάποια στιγμή θα εκτονωθεί και θα φτάσει πολύ πιο ψηλά από το αρχικό του σημείο… Οι αντιδραστικές, ψυχολογικές συνέπειες θα είναι φυσικά να υποτροπιάσουμε όχι μόνο στις παλιές κακές συνήθειες αλλά πιθανότατα να υιοθετήσουμε νέες, λανθασμένες τακτικές ακόμα και διατροφικές ακρότητες ή απωθημένα. Θα οδηγηθούμε έτσι στην επαναπρόσληψη βάρους, κάτι που επιδιώκει άλλωστε και το ίδιο το σώμα, όπως είδαμε παραπάνω.

Τι έρχεται μετά; Πιθανότατα τα αρνητικά συναισθήματά για το νέο φαύλο κύκλο απώλειας και επαναπρόσληψης βάρους.

Είμαστε προγραμματισμένοι να τρώμε στη λύπη;

Έτσι λοιπόν, έρχεται και το σαφάρι για μπισκότα, σοκολάτα, πατατάκια ή κάποιο γενναίο κομμάτι pizza, που έχει σαν στόχο να «καλύψει» το αρνητικό αυτό συναίσθημα: από λύπη και απόρριψη, χαμηλή αυτοπεποίθηση και άλλα. Μας κάνει όμως αυτό το… τσιμπολόγημα να νιώθουμε καλύτερα; Ή μήπως όχι;

Έχοντας ξεκινήσει η εσωτερική «μάχη» μεταξύ θετικών και αρνητικών συναισθημάτων, αρχίζουμε αυτομάτως να αποζητούμε μια «σανίδα σωτηρίας», η οποία θα ημερεύσει την κατάσταση μέσα μας. Συνήθως οι προαναφερθείσες τροφές , λόγω της γευστικής τους ελκυστικότητας, μας ωθούν στην υπέρμετρη κατανάλωσή τους. Τα λαχανικά, τα φρούτα και οι πιο υγιεινές επιλογές τροφίμων, μοιάζουν πλέον στα μάτια μας ως η αιτία που μας οδήγησε σε αυτή τη συναισθηματική ρήξη.

Πώς θα κάνουμε τον «εχθρό» σύμμαχο με 4 απλά, πρακτικά βήματα;

ΒΗΜΑ 1^ο

Απομυθοποιούμε την πλασματική εντύπωση που έχουμε για τις «ελκυστικές» τροφές. Όλα είναι θέμα οπτικής γωνίας.

Ρωτήστε τον εαυτό σας:

«Νιώθω καλά αν φάω μια ολόκληρη σοκολάτα;»

-Εκείνη τη στιγμή, σίγουρα

«Διαρκεί όμως αυτή η αίσθηση;»

-Μάλλον όχι, αντίθετα το μετανιώνω μετά και μακροπρόθεσμα μου κάνει κακό ψυχολογικά (φαύλος κύκλος)

«Άρα, τι μπορώ να κάνω για αυτό;»

Αν ζυγίσουμε λοιπόν την επιβάρυνση που μας προσδίδουν ψυχολογικά οι τακτικές αυτές αμέσως μετά αλλά και αργότερα, σε σχέση πάντα με τη στιγμιαία απόλαυση που μας προσφέρουν, οι μικροί αυτοί πειρασμοί θα αρχίσουν να μοιάζουν λιγότερο με σωτήρια λέμβο και θα γυρίσουν μπούμερανγκ τραυματίζοντάς μας. (προετοιμασία επόμενου συναισθηματικού φαγητού).

ΒΗΜΑ 2^ο

Μαθαίνουμε πληροφορίες με τη βοήθεια ειδικού, σχετικά με το σώμα και το μυαλό μας, σε σχέση με την τροφή αλλά και τις ανάγκες του. Κάθε οργανισμός είναι ξεχωριστός και μια γενική «ιδανική» δίαιτα που είναι μόδα δεν σημαίνει ότι αρμόζει σε όλους. Αντιθέτως, τις περισσότερες φορές, τα υπερφαγικά επεισόδια τα πυροδοτούν ή και τα διαιωνίζουν άναρχες, ακατάλληλες και ανορθόδοξες προσπάθειες για «δίαιτα», όποια κι αν είναι αυτά.

ΒΗΜΑ 3^ο

Επικεντρωνόμαστε στην προσπάθεια μας για την βελτίωση του εαυτού μας και αντιμετωπίζουμε θετικά οποιαδήποτε δυσκολία. Κάτι ήξεραν και οι παλιοί λέγοντας  «κάθε εμπόδιο και για καλό». Μία από τις μεγαλύτερες δεξιότητες που απαιτούν οι αλλαγές στον δικό μας «κόσμο», είναι η εξάσκηση στη θετική-βοηθητική σκέψη, στη γρήγορη επαναφορά και πως, όλα στη ζωή είναι ευκαιρία για μάθηση.

ΒΗΜΑ 4^ο

Έτσι, αν μια μέρα ξεφύγουμε λίγο παραπάνω, είναι καλό διότι όλα είναι στο πρόγραμμα. Αν δείτε ένα μωρό στην προσπάθεια του να περπατήσει, πέφτει συνεχώς! Γιατί; Γιατί αλλιώς δεν μάθει να περπατάει! Δεν θα μάθει να μην πέφτει. Αντιμετωπίζουμε το παράπτωμα ως μάθημα και δεν εγκαταλείπουμε την προσπάθεια. Σημασία έχει ο δρόμος, κι όχι που βρισκόμαστε σε αυτόν.

Σε τελική ανάλυση… ας είμαστε και λίγο ρεαλιστές. Δεν υπάρχει η τέλεια δίαιτα που αδυνατίζει. Αν υπήρχε θα είμασταν όλοι αδύνατοι. Υπάρχει όμως η υπερβολική θέληση για δημιουργία νέων διατροφικών συνηθειών που θα προσκολληθούμε σε αυτές. Αυτό που χρειάζεται είναι τα κατάλληλα εργαλεία να δουλέψουν τα παραπάνω βήματα ξανά και ξανά, ώστε να αποτυπωθούν ως νέος κώδικας συνηθειών, νέα νοοτροπία  και έτσι θα έρθουν και τα επιθυμητά αποτελέσματα.

Η εξαντλητική δίαιτα και το ανικανοποίητο αίσθημα της πείνας, δεν αποτέλεσαν ποτέ την λύση, αλλά διαιωνίζουν το πρόβλημα.

Δημήτρης Πέτσιος Msc

Κλινικός Διαιτολόγος

Αθλητικός Διατροφολογος
Master Practitioner

Διατροφικών Διαταραχών (NCfED)