Στέφανος Κορκολής: «Ο Μίκης μπήκε στη ζωή μου σαν σίφουνας»

Τα τελευταία χρόνια συνεργάζεστε σταθερά με τη Σοφία Μανουσάκη. Είναι ο απόλυτος συνεργάτης σας.

Πλέον έχει γίνει ο απόλυτος συνεργάτης μου. Είναι το δεξί μου χέρι. Πρωτοάκουσα τη Σοφία πριν από πέντε χρόνια, και είχα διαβλέψει το τι θα συμβεί. Διότι δεν ήταν μόνο η φωνή ήταν όλη η προσωπικότητα της. Παρόλο που είναι πολύ μικρή σε ηλικία είδα μία σοβαρότητα αφύσικη για τα σημερινά παιδιά. Διέκρινα επίσης μία θέληση μάθησης. Επιζητά το παραπάνω και όλα αυτά μαζί με την επαγγελματικότητά της η οποία είναι πραγματικά πολύ μεγάλη την κάνουν ξεχωριστή. Η Σοφία είναι εντελώς διαφορετική από αυτό που βλέπεις δίπλα σου. Κυριεύει τη σκηνή με την ευγένειά της, το ήθος της και μετά με τη φωνή της και το εύρος των δυνατοτήτων της. Δεν ασχολούμαι με το τι θα κάνει η Σοφία στη σκηνή. Νιώθω ασφάλεια κι αυτό είναι πολύ σημαντικό. Είναι κάτι που το έχω νιώσει με ελάχιστους ανθρώπους. Η Σοφία έχει να χαράξει μεγάλο δρόμο, μεγάλη πορεία και με τη σοβαρότητα που τη διακρίνει νομίζω θα κάνει τα αυτιά όλων μας όμορφα. Εγώ ήμουν τυχερός που ήμουν ο πρώτος που την άκουσε. Την επέλεξα και μετά την έδωσα στην αγκαλιά του Μίκη Θεοδωράκη, όπου εκεί και πέρα πλέον απογειώθηκε.

Είναι σπουδαίο θέμα η ασφάλεια…

Πολύ. Το έχω νιώσει με την Άλκηστη επί σκηνής, με τον Γιώργο Νταλάρα. Με δύο περιπτώσεις σπουδαίων ανθρώπων που ο καθένας ορίζει τα του εαυτού του. Έτσι είναι και η Σοφία. Τελειομανής. Κι έτσι θα έπρεπε να είναι όλοι όσοι ασχολούνται με αυτό το αντικείμενο. Έτσι συμπεριφέρονται και οι μουσικοί που είναι μαζί μας.

Μόνο που συνήθως εκτός από τους ερμηνευτές, οι υπόλοιποι δημιουργοί και εκτελεστές ενός τραγουδιού δεν φαίνονται τόσο πολύ, παρά μόνο αν είναι ήδη φτασμένα ονόματα.

Εγώ με όσους εκτελεστές έχω συνεργαστεί και είναι πάρα πολλοί, είναι πάντα άνθρωποι οι οποίοι με επιμονή ονομάτιζαν τους υπόλοιπους δύο του τραγουδιού. Τα media και οι δισκογραφικές εταιρείες είναι που, δυστυχώς, ρίχνουν τα φώτα μόνο σε έναν από τους τρεις και κυρίως στον τραγουδιστή κι αυτό είναι πάρα πολύ κακό. Εγώ φροντίζω πάντα, είτε μέσα από τις συναυλίες μου ή τις παραστάσεις που κάνω, να αναφέρομαι πάντα σε κάθε τραγούδι στον στιχουργό. Τονίζω ότι σ’ αυτό δεν φταίνε οι ερμηνευτές. Είναι το σύστημα τέτοιο όπως διαμορφώθηκε από τις αρχές του ΄70. Και αυτά τα ξέρω από τον ίδιο τον Μίκη Θεοδωράκη, που από εκεί που πρωτοστατούσαν οι δημιουργοί, ξαφνικά έβγαινε στο εξώφυλλο ο τραγουδιστής.

Στο πρόγραμμά σας πάντα συμπεριλαμβάνεις το τραγούδι «Θες». Είναι από τα αγαπημένα σας;

Αυτό είναι το μαγικό κομμάτι. Κάθε φορά το λέω με μεγάλη συγκίνηση και πρέπει να σημειώσω ότι δημιουργείται η απόλυτη σιγή από κάτω, από τους φίλους. Πραγματικά η απόλυτη σιγή. Το «Θες» είναι ένα κομμάτι το οποίο όταν το έγραψα για τον αείμνηστο Δημήτρη Μητροπάνο θεώρησα ότι θα κάνει τη μεγάλη ανατροπή.

Και την έκανε…

Ναι, αλλά πώς την έκανε; Όταν κυκλοφόρησε το τραγούδι, κάποιοι ραδιοφωνικοί παραγωγοί αλλά και από την ίδια την δισκογραφική εταιρεία, θεώρησαν ότι το τραγούδι δεν θα έχει μέλλον διότι ήταν «ιταλικής σχολής» και είχε πάρα πολλά λόγια, με αποτέλεσμα εκείνη την περίοδο να μην ακουστεί καθόλου. Ενώ το είχαμε βάλει και πρώτο στο cd, δεν υποστηρίχθηκε όπως έπρεπε και 11 χρόνια μετά, από τότε που έφυγε ο Δημήτρης, ήρθε ένα διαφημιστικό προϊόν στην τηλεόραση το οποίο ήταν πολύ καλαίσθητο και μάλιστα βραβεύτηκε ως το καλύτερο διαφημιστικό στην Ευρώπη, κι έκανε γνωστό το τραγούδι αυτό. Άρα λοιπόν μπήκε με έναν άλλο τρόπο, αποδεικνύοντας σε όλους αυτούς που τότε έλεγαν ότι έχει πολλά λόγια, ότι τα πολλά λόγια καμιά φορά όχι μόνο δεν είναι φτώχεια, αλλά είναι όμορφα. Το τραγούδι έγινε μεγάλη επιτυχία από ένα τυχαίο και συγκυριακό γεγονός. 

Είναι μεγάλη η δυσκολία των δημιουργών, να βρουν συνεργάτες να «δέσουν» και να μπορούν να συνεργαστούν;

Μεγάλη. Εγώ είμαι καλομαθημένος ή μάλλον κακομαθημένος, γιατί ξεκίνησα με τον Παρασκευά Καρασούλο, κι όταν συνεργάζεσαι με τον Παρασκευά ανεβαίνει ο πήχης πάρα πολύ ψηλά. Από θέμα στίχων δεν έχω κανένα παράπονο. Η Εύη Δρούτσα έχει γράψει καταπληκτικά πράγματα. Μ’ αρέσει να τιμάω τους συνεργάτες μου. Η Εύη Δρούτσα έχει δώσει στη Μαρινέλλα συγκλονιστικά λόγια, όπως και σε πολλούς άλλους. Δεν είναι εύκολο όταν έχω γράψει τη μουσική να έρθει και να «κουμπώσει» ο στίχος επάνω. Πρέπει ο στιχουργός να έχει τη μουσικότητα ώστε να μπορεί να διακρίνει το ρυθμό λιγάκι πάνω στις νότες. Άρα, είμαι τυχερός σ’ αυτό τον τομέα. Νιώθω επαρκέστατος με τους συνεργάτες μου αν και κατακλύζομαι καθημερινά από στίχους νέων δημιουργών.

Σκέφτεστε δηλαδή να συνεργαστείτε με κάποια από αυτά τα παιδιά που σας στέλνουν στίχους; Έχετε βρει κάποια «διαμάντια»;

Έχω βρει. Μάλιστα είμαι στη φάση ακόμη και τους συμβουλεύω ώστε να γίνουν ακόμα καλύτεροι.

Μετά από τόσα χρόνια παρουσίας, έχετε άγχος πριν βγείτε στη σκηνή;

Όχι, άλλωστε ποτέ δεν είχα άγχος στο σανίδι. Είχα το τρακ των πρώτων 20 δευτερολέπτων. Όταν ακούμπαγα τα χέρια μου στο πιάνο ένιωθα αυτό το μικρό τρέμουλο. Αλλά ήμουν από τους τυχερούς γιατί αυτό μου έβγαινε σε έμπνευση και όχι σε καταστροφή. Υπάρχουν άνθρωποι που είναι εξαιρετικοί αλλά το άγχος, τους διαλύει. Και δεν μπορούν να αποδώσουν. Το τρακ είναι απαραίτητο συστατικό. Αλλιώς, αν δεν έχεις λίγο είσαι αναίσθητος. Άρα βγαίνεις και διεκπεραιώνεις κάτι. Αυτό το λίγο τρακ, το οποίο εγώ πάντα νιώθω είναι το τρακ του καλλιτέχνη που θέλει εκείνη την ώρα να αποδώσει όσο καλύτερα γίνεται το έργο του. Όχι για να φανεί. Μιλάω ως σολίστ. Πρέπει να είμαι συνεπής προς το έργο και η αγωνία μου είναι πώς θ’ αποδώσω σωστά το έργο κι όχι αν θα αρέσει εγώ στον κόσμο. Σαφώς στο τέλος, όταν εγώ είμαι ευχαριστημένος με τον εαυτό μου- σπάνια βέβαια γιατί μονίμως κάτι περισσότερο ζητώ από εμένα άσχετα αν ο κόσμος χειροκροτά – τότε αυτές οι φορές ήταν οι καλύτερές μου. Επειδή είμαι μίζερος πολύ με τον εαυτό μου είναι λίγες αυτές οι περιπτώσεις.

Στη διάρκεια της καριέρας σας, σας έχουν χρεώσει ότι στη δεκαετία του ’90 κυρίως, ήσασταν «εμπορικός», κάνατε μία μεγάλη καριέρα και μετά τραβήξατε άλλη πορεία. Μετανιώσατε γι’ αυτή την απόφαση; 

Όχι. Συμμερίζομαι τους καλοπροαίρετους που τα έλεγαν αυτά και όσοι ήταν κακοπροαίρετοι και έλεγαν ότι κάνω μια ευτελή ποπ μουσική έχω να τους αντιπαραθέσω ότι αυτά τα τραγούδια ακόμη μέχρι και σήμερα ακούγονται, παίζονται και αγαπιούνται από τον κόσμο. Απλά λόγια.

Φαντάζομαι ότι και ακόμα στις εμφανίσεις αυτά τα τραγούδια παρουσιάζετε;

Εννοείται. Με μανία κιόλας.

Και τα ζητούν…

Μα δεν θα τα έπαιζα, αν είχαν ημερομηνία λήξης. Δεν υπήρχε περίπτωση. Αλλά όταν τα ζητάνε, όταν τα παίζεις και βλέπεις ότι από κάτω ο κόσμος τραγουδά, πώς να μην τα έχεις στο πρόγραμμα; Δηλαδή δεν τολμώ να πω «σκόνη» ακούς «και θρύψαλα» κλπ. Το γεγονός ότι πολλοί νέοι άνθρωποι έχουν κάνει διασκευές τα τραγούδια μου δείχνει επίσης κάτι. Δηλαδή βλέπεις τώρα ένα παιδάκι 17 χρονών που το τραγουδάει λες και είναι σημερινό τραγούδι. Ε, κάτι σημαίνει αυτό. Άρα γι’ αυτό λέω ότι μόνο ο χρόνος μπορεί να κρίνει κάτι αν είναι ευτελές, αν είναι παροδικό. Το εμπορικό μη το συζητάμε γιατί αυτό είναι μια μεγάλη λέξη. Να φέρω ένα παράδειγμα. Δηλαδή το ότι είναι εμπορικός ο Θεοδωράκης σημαίνει ότι πουλάει; Σαφώς. Και θα είναι εμπορικός. Εμπορικός σε όλο τον κόσμο, σε όλη την υδρόγειο είναι. Πιο εμπορικός δεν γίνεται. Άρα λοιπόν δε σημαίνει ότι το εμπορικό είναι έννοια συνυφασμένη με το εύκολο και το λίγο. Γιατί έχουμε μια τάση να λέμε «α, αυτό είναι εμπορικό, αυτό είναι ποιοτικό». Τα ποιοτικά είναι αυτά που μένουν στο συρτάρι και τα ακούνε μόνο οι δημιουργοί και τα εμπορικά είναι τα χάλια; Αυτό δεν είναι κριτήριο. Κριτήριο είναι ο χρόνος. Τα τραγούδια που αντέχουν στο χρόνο απ’ όπου κι αν προέρχονται είτε είναι λαϊκά, είτε ποπ, είτε ροκ είτε ό,τι από οποιοδήποτε είδος μουσικής,  σημαίνει ότι ο κόσμος τα αγάπησε βαθιά και τα έκανε δικά του. Σε όλα τα πράγματα ο στίχος είναι καθοριστικός. Αυτό είναι που μπορεί να καθορίζει αν κάτι είναι ποιοτικό ή ευτελές. Είναι ο λόγος, δεν είναι οι νότες. Υπάρχουν και νότες οι οποίες είναι ευτελείς από τη στιγμή που θα ξεκινήσουν.

Η συνάντησή σας με τον Μίκη Θεοδωράκη ήταν πολύ σημαντική.

Όχι απλά σημαντική, κομβική θα έλεγα. Για όλη μου τη ζωή. Όχι μόνο για τη μουσική. Για τη ζωή μου την ίδια. Ο Μίκης ήρθε στη ζωή μου ή εγώ όπως λέει άργησα να μπω στη δική του, δεν ξέρω γιατί το λέει αυτό. Το λέει με πολλή αγάπη πάντως.

Δήλωσε μάλιστα ότι εσείς ξεκινήσατε τα τραγούδια του από την αρχή…

Το είπε στο Μέγαρο δημόσια. Είπε ότι είναι ένα καινούριο ξεκίνημα για τη μουσική του: η δική μου παρέμβαση. Είναι μεγάλη υπόθεση να το λέει αυτό ο Θεοδωράκης. Μιλάμε για ένα συνθέτη παγκοσμίου κλάσης και όχι μόνο τραγουδοποιού, με συμφωνικά έργα που οι μουσικολόγοι έξω τον έχουν κατατάξει στους 10 μεγαλύτερους συνθέτες όλων των εποχών. Μόνο εμείς έχουμε εδώ κλειστά τα’ αυτάκια μας. Ο Μίκης μπήκε στη ζωή μου σαν σίφουνας. Μου τα άλλαξε όλα μέσα μου. Τον λατρεύω. Ο Μίκης για μένα είναι όλα! Έχουμε ηχογραφήσει από live συναυλίες τον «Επιτάφιο» τα «Επιφάνια» και το «Μαουτχάουζεν» που θα κυκλοφορήσουν  σε λίγο καιρό.

Μετά τις εμφανίσεις στις «Γραμμές», που είχαν μεγάλη επιτυχία, τι ετοιμάζετε;

Ετοιμάζω πάρα πολλά πράγματα αυτή τη στιγμή και θέλω να αφιερωθώ σε αυτά. Ετοίμασα τη μουσική για μια υπέροχη θεατρική παράσταση, με το έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη «Ο δρόμος περνάει από μέσα», που από αύριο 15 Ιανουαρίου θα ανέβει στο «Μικρό Χορν». Επίσης ολοκληρώνω ένα κονσέρτο το οποίο το είχα αρχίσει να το φτιάχνω το 1982. Πρόκειται για ένα κονσέρτο για μπουζούκι ορχήστρα. Είναι ένα έργο που θέλω σύντομα να παρουσιαστεί με σολίστ τον Θανάση Πολυκανδριώτη. Παράλληλα ετοιμάζω και διάφορα άλλα πράγματα γιατί είμαι μέσα μου σε μια αναζήτηση «πως και γιατί». Βρίσκομαι σε δημιουργική εγρήγορση.

Από την Βασιλεία Ζερβού